Zaterdagavond waren de meeste studenten aangekomen in het hotel. Gezamenlijk hebben we onze fietsen opgehaald, waar we de rest van week Berlijn mee zouden doorkruisen. Het waren hele comfortabele fietsen met een hangslot.
’s Avonds hebben we voor het eerst de omgeving verkend en iets gegeten. Het viel meteen al op dat de prijzen in de restaurants heel schappelijk waren, eigenlijk gewoon goedkoop en het eten was ook nog eens reuze lekker.
Zondag was de eerste dag van onze bezoeken aan zowel de Boros Collectie als aan de Hamburger Bahnhof.
De rondleiding in de Boros Bunker verliep in 3 groepen en de eerste groep stond na een uitgebreid ontbijt al om 9 uur paraat. We werden niet teleurgesteld, de gids gaf veel achtergrond informatie over de kunstenaars en hun werken. Sowieso was de sfeer bijzonder, omdat het gebouw een hele geschiedenis heeft. Gebouwd in de oorlog als schuilplaats voor tenminste 1000 mensen, maar uiteindelijk zaten er op een gegeven moment zelfs 4000 mensen in. Sommige van de kunstenaars hadden hun werk op de bunker aangepast en dit was soms heel bijzonder om mee te maken. Een aantal kunstwerken waren gericht op geluid en ruimte.
Eigenlijk kwamen alle zintuigen aan bod, want er waren ook 2 installaties van Michael Sailstorfer, waarbij je reuk ook werd geactiveerd. Enerzijds een autoband die constant langs de muur schuurde, waarbij de geur van verbrand rubber vrijkwam en anderzijds een popcorn machine die constant (tijdens openingsuren wel te verstaan) popcorn fabriceerde en er dus een zoete geur hing. Ai Weiwei was ook vertegenwoordigd met een levensgrote boom, opgebouwd uit verschillende delen en deze besloeg wel 3 verdiepingen. Zeer indrukwekkend! Dit was een spetterend begin van de week en ik zou eenieder die Berlijn bezoeken wil aanraden hier een kaartje voor proberen te bemachtigen.
’s Middags hebben we de Hamburger Bahnhof bezocht, het staatsmuseum voor hedendaagse kunst. Ook hier werden onze zintuigen gestreeld. Ten eerste een prachtige ruimte, een voormalig eindstation tussen Hamburg en Berlijn, met een rijke historie en vanaf begin vorige eeuw als tentoonstellingsruimte in gebruik genomen, na een tijd ongebruikt in Niemandsland te hebben gelegen is er sinds 1987 weer leven in dit gebouw. Na een aantal verbouwingen, waarbij de authentieke uitstraling niet verloren is gegaan, is het gebouw sinds 1996 in gebruik als museum voor hedendaagse kunst.
De collecties hadden een breed aanbod van schilderijen, installaties en ruimtelijk werk. O.a. van Joseph Beuys, Andy Warhol, Robert Rauschenberg tot zogenaamde wall works (werk ter plekke op de wande gemaakt) voornamelijk minimale conceptuele kunst. Ook de installatie van bijvoorbeeld Dieter Roth en Björn Roth, die een soort tuin voorstelde, waar je uren naar kon kijken. Mijn aandacht werd vooral getrokken door de installaties het ‘Gesamtbesitz’ (totale eigendom) van Florian Slotawa en de kleding van Paola Pivi. Dit zette aan tot verder fantaseren over de personen die erbij betrokken zouden kunnen zijn. Er was ook een prachtige boekhandel bij het museum, waar menig student kunstboeken heeft gekocht.
Maandag stond de tentoonstelling van Ai Weiwei op het programma. Deze vond plaats in de Martin-Gropius-Bau. Mede door het vooraf reserveren van Guda, mochten we bij het opengaan van het museum als groep naar binnen. Als eerste kwamen we in de grote hal, waar de installatie met de krukjes van Ai Weiwei stond. Een bijzondere sfeer in een nog bijna leeg museum, maar weldra werd het al drukker. De werken van Ai Weiwei hebben allemaal een verhaal en het thema van deze tentoonstelling heette dan ook ‘Evidence’. Een politieke tentoonstelling, waarin hij laat zien wat er zoal in zijn land gebeurd!
Iets heel anders, maar ook in hetzelfde gebouw tentoongesteld, was de tentoonstelling van David Bowie. Enkelen van ons hebben ook deze tentoonstelling bezocht en werden beloond met een rondleiding door het excentrieke leven van Bowie, begeleid door muziek, films en zijn vele kostuums en verzamelingen.
Naast de Gropius Bau was een stuk Berlijnse muur te zien met uitgebreide uitleg. Kortom je kon de uurtjes helemaal invullen, aangevuld met een stuk ‘Kuchen’ en koffie.
’s Middags hebben we nog de Daimler Contemporary collectie aan de Potsdamer Platz gezien, conceptuele kunst met de nadruk op oppervlakken en patronen. De tour ging verder op de fiets naar de Kunsthalle door de Deutsche Bank met een bijzondere tentoonstelling van Victor Man, een schilder. Je werd letterlijk zijn schilderijen ingezogen. Een prachtige manier van uitlichten leidde ertoe dat je soms niet direct zag wat geschilderd was en wat niet. Het officiële deel werd afgesloten in Kunstraum Kreuzberg Bethanien, een voormalig Diakonesse ziekenhuis. De verzameling van elpee’s van toespraken uit de geschiedenis (vanaf ong. 1930) door belangrijke personen, is mij het meest opgevallen. Er was ook nog een grappig Nederlands filmpje in de Amsterdamse tram te zien. Na deze bezichtiging, kon men heerlijk blijven hangen met een verfrissing in de lommerrijke tuin.
Voor degenen die graag wilden (bijna de hele groep) hebben we nog het atelier bezocht van 2 Berlijnse kunstenaars. Daniël Schlemme vertelde over het werk van zijn collega Thomas Brüggemann en over zijn eigen werk.Ontzettend leuk om eens achter de schermen een kijkje te krijgen en dat het dus keihard werken is om dat te bereiken wat je voor ogen hebt. Dank aan Daniël voor zijn heldere uitleg en de gastvrijheid.
Biënale
Dinsdag hebben we vooral tentoonstellingen van de Biënnale bekeken.
We begonnen in Haus am Waldsee, een prachtig landhuis aan een meer, waar een aantal uiteenlopende werken te zien waren. Bijvoorbeeld lederen schoenen gemaakt van ‘oude’ damestassen.
’s Middags was het Dahlem Museum aan de beurt, ook hier was een deel van de tentoonstelling aan de Biënnale gewijd. Zowel schilderijen, tekeningen als installaties en ruimtelijke kunst kwamen veelzijdig aan bod. Mijn oog viel op een levensgrote foto van Wolfgang Tillmans, fotograaf wiens werk ook in de Boros Collectie vertegenwoordigd was. Dit werk stelde het ‘einde van de zendtijd’ voor. Behalve de kunst voor de Biënnale was ook de reguliere collectie te bekijken en viel vooral het ‘Theehuis’ van Ai Weiwei op, een echt huis gemaakt van samengeperste blokken thee. Wederom een inspirerende dag, maar aan deze dag kwam pas een einde na een picknick op de Tempelhof, het vroegere vliegveld, waar we met z’n allen heerlijk in het gras van allerlei lekkernijen hebben genoten.
Woensdag, tevens de laatste dag, begon de dag in een galerie met werk van Reinhard Mucha. Daarna de twee laatste locaties van de Biënnale, nog eens bijzondere installaties, waarbij humor ook een rol speelde. De ‘eekhoorn die zelfmoord pleegde’, of een geënsceneerde kamer waarvan weer een foto, de installatie waarbij licht en geluid weer duidelijk de boventoon voerde, als in een muziekstudio, schilderijen van een man in zwembroek in allerlei situaties. Kortom teveel om op te noemen en wij hebben het allemaal tot ons genomen. Na deze tentoonstellingen hebben we de rest van de tijd nog een aantal galeries bezocht met een kleinere groep. Let wel, in de regen, maar dat mocht de pret niet drukken en het leek wel of elke volgende galerie nog mooiere werken had hangen.
Op mij hebben de werken van Andreas Eriksson en Adrian Ghenie (hij doet z’n achternaam eer aan) toch wel de meeste indruk gemaakt. Na al die installaties enzo was het fijn om weer eens hele bijzondere schilderkunst te zien.
De week is voorbij gevlogen en we hebben Berlijn in ons opgenomen, op de fiets krijg je toch een heel andere kijk op zo’n stad.
Dank Guda, Frans, Annemarie en Jos voor jullie eindeloos geduld en uitleg, het was een hele inspirerende, leerzame en vooral gezellige reis.
Anita van den Berg